19.09.2016
19.09.2016
Szanowni Działkowcy ! Drodzy goście !
Dzisiejsze Okręgowe Dni Działkowca, które jak co roku odbywają się we wrześniu są ściśle związane z Jubileuszem 35-lecia powstania Polskiego Związku Działkowców. Stało się to bowiem w 1981r. na mocy uchwalonej przez Sejm w dniu 6 maja ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych. Okazją do wyodrębnienia się ówczesnej organizacji od Centralnej Rady Związków Zawodowych były wydarzenia sierpniowe 1980r. powstanie ogólnopolskiego ruchu „Solidarność” i rozpad CRZZ. Już w dniu 6 października 1980r. Krajowa Rada Pracowniczych Ogrodów Działkowych podjęła uchwałę o usamodzielnieniu się i przystąpiła do prac nad nową ustawą. Niedługo po wejściu jej w życie w dniu 27 czerwca 1981r. został uchwalony pierwszy Statut Polskiego Związku Działkowców. Rozpoczęła się działalność naszego Związku, która trwa do dzisiaj. Jako Polski Związek Działkowców przeszliśmy długą drogę – wszak 35 lat. W historii organizacji społecznych czy innych jest to bardzo znaczący okres.
W ciągu 35 lat przeżywaliśmy różne chwile, był rozwój, były sukcesy ale też była walka, były zwątpienia, załamania ale nie trwały długo, dzięki determinacji, mobilizacji tysięcy działaczy, setek tysięcy działkowców odnosiliśmy zwycięstwa tak jak to było w 2013 roku 13 grudnia, kiedy to Sejm RP uchwalił kolejną naszą ustawę o rodzinnych ogrodach działkowych.
Zanim przedstawię najważniejsze wydarzenia w okresie 35 lat Polskiego Związku Działkowców to wrócę do początków polskiego ogrodnictwa działkowego w okręgu wrocławskim. W 2016r. upływa bowiem 70 lat od powstania pierwszych Towarzystw Ogrodów i Osiedli Działkowych. Jest to długi okres w historii ogrodów działkowych. Wiadomym jest, że ogrody działkowe istniały już przed wojną i były uprawiane przez rodziny niemieckie, a niektóre z nich dobiegają do 100 lat swojego istnienia. Wspomnieć tu należy o ogrodach na Sępolnie, Tarnogaju, Księżu Wielkim, Różance, na Osobowicach, w Śródmieściu czy na Kowalach we Wrocławiu ale również w Oławie, Środzie Śląskiej czy w innych miastach.
Historia ogrodnictwa działkowego na ziemiach polskich sięga niemal 200 lat, kiedy to powstał do dziś istniejący w Koźminie Wielkopolskim ogród im. „Powstańców Wielkopolskich”. Za pierwszy ze względów organizacyjnych uznaje się jednak ogród „Kąpiele Słoneczne” w Grudziądzu powstały w 1897r.
Poniemieckie ogrody działkowe tu we Wrocławiu zostały dość szybko zagospodarowane przez ludność polską przybyłą z kresów wschodnich, z centralnej Polski czy przez emigrantów z „Zachodu”.
Ogrody działkowe w wyniku działań wojennych były w znacznej części zrujnowane. Jak przedstawia opis w książce pt. „Pięćdziesięciolecie ogrodnictwa działkowego w województwie wrocławskim” wydanej w 1995 roku – ogrody działkowe zryte były bombami, okopami, stanowiskami ogniowymi, w wielu miejscach zaminowane. Działkowcy dość szybko zaczęli się organizować i już w 1946 roku powstały Towarzystwa np. w Środzie Śląskiej pod nazwą „Robotnicze Ogrody Działkowe”, na Gaju we Wrocławiu Towarzystwo przyjęło nazwę „Oaza”, na Grabiszynku „Pafawag I”, powstają samorządy na terenie obecnego ogrodu „Bajki” w rejonie ulicy Wiśniowej i Borowskiej oraz ulicy Spiskiej, na Zaciszu i na Tarnogaju w rejonie dzisiejszej gazowni.
W czerwcu 1946r. na podstawie dekretu ogrody działkowe zaliczono do urządzeń użyteczności publicznej, które są uznane do dnia dzisiejszego. Również w czerwcu 1946 roku zrejestrowano Statut Związku Towarzystw Ogrodów i Osiedli Działkowych a 3 lipca odbył się I Zjazd Towarzystw. Pod koniec 1946 roku działało już 41 Towarzystw, na terenach ówczesnych ogrodów a niektóre z nich noszą dzisiejszą nazwę ogrodów jak np. „Park Wschodni”, „Pod Topolami”, „Odra” czy nazwę kolonii jak „Walecznych”, „Bujwida”.
W 1949r. Sejm uchwala ustawę o pracowniczych ogrodach działkowych i Towarzystwa przechodzą pod kuratelę Związków Zawodowych. Do 1981 roku nowe ogrody organizowane są przez zakłady pracy czy władze miast i dzielnic. Wtedy to w 1981r. powstaje samodzielna, samorządna organizacja – Polski Związek Działkowców, która dzisiaj jest niezależną organizacja społeczna, największą organizacją pozarządową.
Głównym zadaniem młodego wówczas Związku były nie tylko sprawy organizacyjne ale przede wszystkim rozwój pracowniczych ogrodów działkowych, przyjmowanie nowych terenów i organizowanie ogrodów.
Wówczas w pierwszych latach osiemdziesiątych a szczególnie w 1981 i 82 roku na działki oczekiwało blisko 20 tysięcy rodzin tylko w ówczesnym województwie wrocławskim. Było to wielkie zadanie, któremu Związek sprostał. W latach osiemdziesiątych do 1987 roku powstały 62 nowe ogrody działkowe, w większości we Wrocławiu, ale także w Oławie, Oleśnicy, w Obornikach śląskich, w Sobótce, w Kamieńcu Wrocławskim. Ustawa o pracowniczych ogrodach działkowych z 1981 roku (druga po ustawie z 1949r.), określała prawa Polskiego Związku Działkowców, zasady tworzenia i likwidacji ogrodów oraz prawo działkowców do majątku na działkach i do odszkodowań. Jak ogromny był to rozwój ogrodów niech świadczą liczby. W 1981r. mieliśmy 155 ogrodów na 1625 ha i 39 tysięcy działkowców a obecnie mamy 225 ogrodów na 2.325 ha i około 59 tysięcy działkowców. Miałem osobiście te możliwość organizacji nowych ogrodów, gdyż w Związku pracuję i działa od 1 marca 1982r. a więc blisko 35 lat. W tym okresie jak pamiętam przyczyniłem się do podpisania umów patronackich ze 159 zakładami pracy.
Dzięki nowym ogrodom rozwiązaliśmy problem przysłowiowego „Głodu” na działki. Bardzo ważną datą w działalności Polskiego Związku Działkowców był rok 1990, a więc okres przełomu i transformacji w Polsce. Do Sejmu RP wniesiony został przez 17 posłów Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego projekt ustawy o likwidacji ogrodów i Związku, jak się później okaże nie ostatni! Był to projekt na fali rewolucyjnych przemian, likwidacji niemal tego wszystkiego co było w poprzednim ustroju, a przecież ogrody działkowe mają znacznie dłuższą historię niż historia PRL-u. Przeciwko projektowi wypowiedziało się tysiące ludzi w całej Polsce, wiele znamienitych osób jak, Jacek Kuroń, Wicemarszałek Aleksander Małachowski, Wicemarszałek Józef Zych, wielu dziennikarzy, media, organizacje społeczne. Ostatecznie projekt ustawy został z Sejmu wycofany. Ta groźna sytuacja wymusiła na Związku podjęcie działań w celu umocnienia prawnego ogrodów i tak w 1995r. nie bez przeszkód Sejm RP uchwala nowelizację ustawy o pracowniczych ogrodach działkowych, w wyniku której Polski Związek Działkowców przejmuje w okręgu wrocławskim w użytkowanie wieczyste ponad 1700 ha terenów ogrodów, w tym 900 ha we Wrocławiu.
Ten akt ostatecznie został zakwestionowany w 2002 roku kiedy to Trybunał Konstytucyjny w dniu 20 lutego stwierdził niezgodność z Konstytucja przepisu o roszczeniu Związku do nabycia prawa wieczystego użytkowania terenów ogrodów. Proces został zatrzymany, ale umocniony stan prawny ogrodów procentuje do dnia dzisiejszego.
Kolejne zagrożenia wobec terenów pracowniczych ogrodów działkowych wystąpiły w latach 1999-2001, z powodu dwóch projektów ustaw o tzw. „powszechnej prywatyzacji” i „o reprywatyzacji nieruchomości”. W jednym i drugim przypadku zakładano likwidację ogrodów i oddawanie terenów ogrodów byłym spadkobiercom-właścicieli gruntów lub osobom, które wykupiły od nich roszczenia do terenów. Bardzo to przypomina dzisiejsze sprawy warszawskie. Jak pamiętamy projekty autorstwa AWS zostały zawetowane przez ówczesnego Prezydenta RP.
Władze Polskiego Związku Działkowców widząc, powtarzające się zagrożenia i ataki na ustawę z 1981 roku postanowiły doprowadzić do uchwalenia kolejnej ustawy już ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych wzorując się na nazewnictwie w państwach Europy Zachodniej, również ze względu na członkostwo w Europejskiej Organizacji Ogrodów Działkowych i Rodzinnych.
Przy wydatnej współpracy ze Związkiem, w dniu 8 lipca 2005r. Sejm uchwala nową ustawę. Niestety nowa ustawa jest od samego początku zwalczana. Do Sejmu wpływa w 2009r. projekt „Prawa i Sprawiedliwości” zakładający między innymi „uwłaszczenie działkowców” i likwidację Związku. Projekt ten ostatecznie przepada w głosowaniu w Sejmie, gdzie przeciwko projektowi opowiedzieli się posłowie Platformy Obywatelskiej, SLD i PSL-u. Należy wspomnieć, że na dwa dni przed głosowaniem w dniu 14 lipca 2009 roku ma miejsce w Warszawie I-szy Kongres Polskiego Związku Działkowców z udziałem blisko 4 tysięcy delegatów.
W omawianym okresie czasu, w wyniku wniosków składanych do Trybunału Konstytucyjnego przez samorządy terytorialne odbiera się Związkowi prawo do obrony terenów ogrodów pracowniczych na cele komunikacyjne i przeciwpowodziowe. Powstają najpierw w 2008r. „specustawa drogowa” a w 2010 roku „specustawa wałowa”.
Rok 2010 zapamiętamy szczególnie, było to bowiem tak niedawno zaledwie 6 lat temu, wtedy to I Prezes Sądu Najwyższego złożył do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o uznanie szeregu przepisów ustawy z 2005 roku jako niezgodnych z Konstytucją RP. Rozpoczęliśmy walkę o zachowanie ustawy. Zwołany został w Warszawie w dniu 22 września 2011r. II Kongres polskiego Związku Działkowców. Walka ta zakończyła się niepowodzeniem, gdyż w dniu 11 lipca 2012r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność z Konstytucją aż 24 artykuły ustawy z 2005r. Trybunał dał 18 miesięcy na uchwalenie nowej ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych. I znów sprawę w swoje ręce (głowy) wziął Polski Związek Działkowców. Bardzo szybko opracowany został obywatelski projekt ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych. Odbył się w tej sprawie w dniu 6 października 2012r. X-ty Nadzwyczajny Zajazd Delegatów Polskiego Związku Działkowców. Po zarejestrowaniu projektu przez Marszałka Sejmu RP w dniu 5 listopada 2012r.nastąpiła wielka akcja zbierania podpisów poparcia projektu ustawy. W ciągu trudnych 3 miesięcy zimowych dzięki ogromnej determinacji zebraliśmy w całym kraju 925.000 podpisów, a tylko w naszym okręgu około 70 tysięcy podpisów. Podpisy do Sejmu złożono 5 lutego 2013r. i rozpoczęła się walka o kształt i treść ustawy w specjalnej podkomisji sejmowej oraz w dwóch komisjach sejmowych. Walka trwała o każdy zapis projektu ustawy, pamiętam wieczorne i nocne posiedzenia podkomisji, w których osobiście brałem udział z delegacją Związku pod kierownictwem Prezesa Eugeniusza Kondrackiego. Pamiętam bardzo burzliwe posiedzenia połączonych Komisji Infrastruktury i Samorządu Terytorialnego. W związku z przeciągającym się pracami w Komisjach Polski Związek Działkowców podjął decyzje o zorganizowaniu pikiet i manifestacji w dużych miastach Polski. Manifestacje także we Wrocławiu odbyły się 5 czerwca i 10 września 2013r., które osobiście poprowadziłem a w dniu 20 października 2013r. odbyła się ogólnopolska manifestacja w Warszawie z udziałem 15 tysięcy działkowców. Po rozmowach z Premierem i podjęciem kolejnej manifestacji znacznie większej nastąpiło przyspieszenie i w dniu 13 grudnia 2013r. (jakże pamiętna data) Sejm RP uchwalił nową ustawę o rodzinnych ogrodach działkowych. Odnieśliśmy jako Polski Związek Działkowców, jako działkowcy wielkie zwycięstwo. Należy podkreślić z całą mocą, że za projektem głosowali wszyscy posłowie Prawa i Sprawiedliwości, Platformy Obywatelskiej, Ruchu Palikota, SLD o PSL-u. Było jedno wielkie zrozumienie dla istnienia ogrodów i naszej Organizacji.
Nowa ustawa w pełni demokratyczna stworzyła możliwości wyodrębnienia się społeczności ogrodowych i powołania osobnych stowarzyszeń ale również stworzyła możliwości do zakończenia uregulowania stanu prawnego terenów ogrodów. W wyniku tzw. „zebrań ustawowych” działkowcy w okręgu wrocławskim w głosowaniach na zebraniach opowiedzieli się za pozostaniem w Polskim Związku Działkowców stwierdzając, że tylko silna ogólnopolska organizacja jest w stanie bronić ich praw i bronić terenów ogrodów. W wyniku złożonych wniosków przez uprawnionych przedstawicieli Związku Prezydent Wrocławia jak i Starostowie Oleśnicki i Trzebnicki w wyniku wydanych 63 decyzji uregulowaniu stanu prawny 59 ogrodów działkowych na obszarze 358 hektarów. Mamy nadzieję na zakończenie tego procesu jeszcze w 2016 roku, a za współpracę szczególnie z władzami Wrocławia serdecznie dziękujemy.
Do sukcesów Polskiego Związku Działkowców niewątpliwie należy uznać uchwalenie przez Sejm RP w dniu 2 marca 2015r. kolejnej obywatelskiej ustawy o zmianie ustawy „prawo budowlane i niektórych ustaw” chroniącej przed rozbiórką altany na działce. Te ustawę poparło blisko 700 tysięcy działkowców w tym 40 tysięcy z naszego okręgu.
Wspominając drogę jaką przeszedł Polski Związek Działkowców należy podkreślić, że ogrody działkowe okręgu wrocławskiego należą do najlepszych, najpiękniejszych w kraju. Już po raz 23-ci ogród okręgu wrocławskiego zostaje laureatem ogólnopolskiego konkursu. W tym roku 2016-tym jest to ogród „Jubilat” z Jelcza Laskowic, który 3 września podczas Krajowych Dni Działkowców w Zabrzu odebrał z rąk Prezesa Polskiego Związku Działkowców puchar, dyplom, tablicę pamiątkową i nagrody. Również w 2016r.działka z tego samego ogrodu została laureatem ogólnopolskiego konkursu „Wzorowa Działka 2016r.”. Te sukcesy ogromnie cieszą i należy mieć nadzieję, że będą kontynuowane w następnych latach.
Podkreślić należy, że coraz lepiej układa się współpraca z władzami Wrocławia i władzami wojewódzkimi. Ogrody udostępniane są na realizację celów publicznych zwłaszcza komunikacyjnych. Przykładem może, tu być wybudowanie wrocławskiej autostrady czy budowa drogi ekspresowej S-5, a także budowa i przebudowa na terenach ogrodów wielu ulic i dróg. Związek i działkowcy są otwarci i rozumieją potrzeby rozwoju Wrocławia i innych miast. Ta dobra współpraca powinna być dalej kontynuowana.
Rodzinne Ogrody Działkowe Wrocławia i całego okręgu są dobrze zagospodarowane, coraz więcej z nich jest zelektryfikowanych, mających własne wodociągi i ujęcia wody, ogrodzenia, parkingi i piękne Domy Działkowca a nasz Okręgowy Dom jeden z najpiękniejszych w kraju służy działkowcom i wszystkim zarządom ogrodów.
Jubileusz 35-lecia obchodzimy w poczuciu sukcesów, w intensywnej drodze dalszego, jakościowego rozwoju, będąc przekonany, ze dobrze służą rodzinom, mieszkańcom miast. Tylko w 2015 roku działki otrzymało ponad 2800 nowych rodzin i to rodzin młodych z małymi dziećmi. Ogrody to produkcja tlenu i bezpieczna oaza zieleni i spokoju zarówno dla młodych jak i starszych pokoleń.
Należy sobie i wszystkim działkowcom życzyć, byśmy mogli doczekać kolejnych Jubileuszy, by Związek trwał i nadal odnosił sukcesy tak jak do tej pory pod mądrym kierownictwem Związku na czele, którego od 35 lat stoi Prezes Eugeniusz Kondracki. To głównie On inspirował do walki i do sukcesów. Ważne są również kierownictwa w okręgach a szczególnie ważne są działania zarządów w rodzinnych ogrodach działkowych, to oni kierują ogrodami i są podstawą wraz z działkowcami całego Polskiego Związku Działkowców. Dlatego też Jubileusz 35-lecia jest Jubileuszem nas wszystkich, wszystkich członków Związku. Za trwanie przy Związku, za sukcesy, za działalność, za piękne ogrody serdecznie Wam dziękuję.
Prezes Okręgowego Zarządu
we Wrocławiu
mgr Janusz Moszkowski